24 Aralık 1761’de doğan 3. Selim kafes hayatı yaşamasına rağmen iyi bir eğitim alarak 7 Nisan 1789’da tahta çıktı. Osmanlının en büyük rakplerinden biri olan Rusya ile olan mücadelsi 3. Selim tahta çıktığı vakit devam etmekteydi. Ağustos ve Eylül aylarında Rusya ile yapılan iki savaş kaybedildi ve Akkerman Kalesi Rusların eline geçti. Bu mağlubiyetler sonucunda 9 Ocak 1792’de Yaş Antlaşması imzalandı. İki ülke arasındaki Dinyester Nehri sınır kabul edildi.
Rus Savaşı esnasında Avusturya ile de mücadele içerisinde olan Osmanlı birçok yeri kaybetmesine rağmen 4 Ağustos 1791’de imzalan Ziştovi Antlaşması’yla kaybettiği yerleri geri aldı. Bu iki barış antlaşmasından sonra orduda ıslahatlar yapılmaya başlandı. 1793 yılında Nizam-ı Cedid Ordusu kuruldu. Bu ordu daha sonra Mısır’ı işgal eden Fransızlara karşı etkili bir mücadelede bulunmuştur.
Fransız orduları kumandanı Napolyon 1798 Temmuz’un da İskenderiye’yi işgal etti. Temmuz sonlarına doğru da Kahire’yi işgal ederek Osmanlının tepkisini çekti ve Osmanlı Fransa’ya karşı topraklarını savunmaya başladı. Cezzar Ahmed Paşa komutasındaki ordunun 1799 yılında Fransız ordusunu geri püskürtmesi askerin moralini yükseltti. Fransa’da iç karışıklıklar çıkması üzerine 27 Haziran 1801’de imzalanan antlaşmayla Fransız orduları Mısır’dan çekildi.
1805 yılında Rusların Eflak ve Boğdan’ı işgal etmeleri üzerine savaş başladı. Birleşik Krallık’ta Fransızlarla yakın ilişkilerde bulunan Osmanlı’ya saldırgan bir politika izledi ve Rusları destekleyerek Marmara’ya 1807 yılında bir donanma gönderdi. Bu donanma Osmanlı donanmasını yok etti ve İstanbul’un bombalanma tehlikesi oluştu. Bu esnada İstanbul’da muhtemel bir bombardımana karşı önlemler alınmaya başlandı. Bu önlemleri farkeden Krallık donanması bombardımanın bir işe yaramayacağını anlayınca geri çekildi.
Askeri ve eğitim alanında birçok yenilikler yapan 3. Selim sanata da çok önem veren bir padişahtı. Opera ve tiyatro ile ilgili olan padişahın ayrıca onlarca bestesi bulunmaktadır.
Yeni kurulan Nizam-ı Cedid Ordusu’nun başarıları ve yapılan diğer yenilikler yeniçeriler içerisinde huzursuzluğa sebep oldu. Kabakçı Mustafa isimli birinin liderliğinde başlayan isyan sonucunda Nizam-ı Cedid Ordusu dağıtıldı ve 3. Selim 29 Mayıs 1807’de tahttan indirildi. Bu isyanı bastırmak ve 3. Selim’i tekrar tahta çıkarmak isteyen Alemdar Mustafa Paşa bir ordu topladı ve İstanbul’a yürüdü. Tahta yeni çıkan 4. Mustafa Alemdar Paşa’nın arzusunu gerçekleştirememesi için 28 Temmuz 1808’de 3. Selim’i öldürdü. 3. Selim’in naaşı Laleli Camii’ne gömülmüştür.