Asıl adı Anastasia ( Αναστασία ) ya da Nasya ‘dır. 1590 ‘lı yıllarda Yunanistan’da bir Rum papazının kızı olarak dünyaya gelmiştir.Hırvat olduğu da söylentiler arasındadır.Yetim kaldıktan sonra Bosna Beylerbeyi tarafından kızlarağasına ve imparatorluğun haremine takdim ve hediye edilmiştir.
O dönem on dördüncü Osmanlı padişahı olarak daha çocuk denecek yaşta (ondört yaşında )tahta çıkan Birinci Ahmet ‘in gönlünü çeldi. On dört yıl padişahlık yapan Birinci Ahmet ,çocuk olmasına rağmen iyi eğitilmiş,Osmanlı terbiyesi almış,devlet işleriyle bizzat kendisi uğraşan bir padişah olmuştu.Gayretliydi ve sade giyinirdi.Dönemin alimleri ,büyükleri ile konuşur,onlara akıl danışırdı. O yaşta bile aldığı kararlar tartışmasız doğru olurdu.
Kösem Sultan ‘da onbeş yaşında olmasına rağmen güzelliği ve keskin zekası sayesinde ,eğitimi ve öğretimini de tamamlayıp,kısa zamanda Sultan Birinci Ahmet ‘i etkisi altına almış ve oldukça yetenekli olması ve sarayda en önde bulunmasından dolayı “Kösem “adını alarak gözdesi olmayı başarmıştır.Sonrasında da şehzadeler doğurarak tüm saraya etkisini kanıtlamış ve haseki olmuştur.
Kösem Sultan ve Sultan Birinci Ahmet’in aşklarından oğulları Sultan Dördüncü Murat Han ,Sultan İbrahim Han ve Şehzade Kasım ,kızları Ayşe Sultan ,Fatma Sultan ve Atike Sultan dünyaya gelmiştir.Şehzadelerinden Dördüncü Murat (1612-1640) arası tahta çıkarak padişah olmuştur.
Osmanlı İmparatorluğu’nda Kadınlar Saltanatı denilen dönemde Kösem Valide Sultan en etkili saray kadınlarından biri olmuş,Mah-Peyker Kösem Valide Sultan adıyla Osmanlı coğrafyasına ve imparatorluğuna damgasını vurmuştur.
Tarihte ismi , “Kösem Valide Sultan ” ,“Mahpeyker Sultan”, “Mahpeyker Kösem Sultan” şeklinde anılmaktadır.Bazı yerlerde ismi “Büyük Valide Sultan” ya da “Valide-i Muazzama ” diye geçmektedir.
Mahpeyker Kösem Valide Sultan ,torunu Dördüncü Mehmet ‘i tahta çıkarmak için elinden geleni yapan,,hatta oğlu Birinci İbrahim’i bile bu uğurda feda edebilen ve sonrasında da torunu Dördüncü Mehmet için de sinsi planlar kuran bir anne olarak, Osmanlı tarihine adını altın harflerle kazımış bir başka Valide Sultan’dır. Ne yazık ki Sultan Dördüncü Mehmet 1687 yılında tahttan indirilerek yerine aynı gün İkinci Süleyman tahta çıkarılmıştır.